Zaterdag 17 juni ging de werkgroep Kunst In De Openbare Ruimte (KIDOR) op pad in het wuivende gras van Flevoland. De excursie, die werd georganiseerd in samenwerking met de stichting Land Art Flevoland voerde langs vijf toonaangevende landschapskunstwerken verspreid over de provincie. We startten met koffie in de zonnige tuin van de boerderij Uniek Leven vlakbij de nieuwe wijk Oosterwold.
Als eerste bezochten we de nabijgelegen Groene Kathedraal van Marinus Boezem. Dit werk bestaat uit 178 populieren die als zuilen de plattegrond van de kathedraal van Reims vormen, met daarnaast het negatief in de vorm van een open plek tussen de bomen. Hier maakten de mensen van Land Art Flevoland ons wijzer over het restauratieplan en het onderhoud van het kunstwerk. Wat te doen, bijvoorbeeld, als er bomen omvallen of doodgaan? Hoe kunnen de betonnen lijnen gras en onkruidvrij gehouden worden? Wat is de intentie van de kunstenaar en hoe verandert deze in de loop der tijd? Een vraag die bij meer kunstwerken speelde. Er werd levendig gediscussieerd over de vorm van de bomen; die nu meer de vorm van zuilen hebben, en geen dak vormen. De vraag werd opgeworpen waarom indertijd voor de populier is gekozen, die weliswaar snel groeit maar ook relatief snel weer dood gaat. Ook werden suggesties geopperd omtrent het bijhouden van het terrein, door begrazing bijvoorbeeld.
De Groene Kathedraal (1996) Marinus Boezem
De Groene Kathedraal (1996) Marinus Boezem
Het negatief in de vorm van een open plek tussen de bomen
Observatorium (1977) Robert Morris
De introductie
Observatorium (1977) Robert Morris
Het Obervatorium van Robert Morris
Vervolgens reden we naar het Observatorium van Robert Morris; een abstracte zonnewijzer in het landschap die we eigenlijk 4 dagen later om 5:00 in de ochtend hadden moeten bezoeken om de zon precies door een van de elementen te zien opkomen. Hier werd de problematiek omtrent graffiti op de houten beschoeiing aangekaart. Op dit moment is de binnenste ring veelvuldig beklad en weer gereinigd. De verf is meestal echter zo diep in het hout gedrongen dat deze niet volledig verwijderd kan worden. Op dit moment wordt de graffiti regelmatig weggehaald, waardoor op den duur op zichzelf een soort patroon van ghosts zal veroorzaken, en de wand zou kunnen ontstoren. Wel vonden de werkgroepleden dat het patroon van de hogedrukspuit erg zichtbaar was. De optie van een anti-graffiti coating werd besproken, men was er echter niet zeker van of dit ook op hout toepasbaar is.
Observatorium (1977) Robert Morris
Observatorium (1977) Robert Morris
Observatorium (1977) Robert Morris
Riff, PD#18245 (2018) Bob Gramsma
Riff, PD#18245 (2018) Bob Gramsma
Riff PD#18245 van Bob Gramsma
Na de lunch bij Beachclub NU volgde een bezoek aan Riff PD#18245 van Bob Gramsma; een indrukwekkende constructie van beton in de vorm van een soort omgekeerde bergketen. De constructie is hol en er zitten gaten in de wand om vleermuizen binnen te laten. Hier was het interessant om te leren hoe het kunstwerk gemaakt is; we konden de binnenzijde bekijken en er werden door Michiel Overhoff wat aandachtspunten uitgelicht. Vooral rond de entree waren rastervormige haarlijnen te zien die mogelijk in de toekomst problemen kunnen opleveren. Ook was te zien dat de trap in de korte tijd dat het kunstwerk staat (5 jaar) zijn cement toplaagje al kwijt is; een interessant fenomeen dat ook links heeft met het volgende kunstwerk op de route.
Het interieur van Riff
Riff, PD#18245 (2018) Bob Gramsma
Riff, PD#18245 (2018) Bob Gramsma
Riff, PD#18245 (2018) Bob Gramsma
Riff, PD#18245 (2018) Bob Gramsma
Sea Level (1996) Richard Serra
Sea Level (1996) Richard Serra
Sea Level van Richard Serra
Bij het vierde kunstwerk, Sea Level van Richard Serra kon namelijk uitgebreid gediscussieerd worden over de oorspronkelijke en huidige staat, en het te kiezen pad voor onderzoek en restauratie. De betrokken onderzoeker is tevens begenadigd bestuurslid van de werkgroep en kon dus alle ins en outs uit de doeken doen. Het werk bestaat uit twee delen, beide in de vorm van een meterslange muur in het landschap die precies de hoogte van de zeespiegel verbeeldt. Als je in de buurt van het werk bent zou je je onder water kunnen wanen. Het werk is in 1996 gemaakt in glad afgewerkt donkergrijs beton, maar het uiterlijk is momenteel sterk afwijkend van de oorspronkelijke bedoeling. Het beton is verweerd, het geheel is overschilderd en de dilatatievoegen zijn recentelijk breed uitgefreesd en dichtgezet met een kit. Tijdens het bezoek bleek dat de betrokkenheid van verschillende partijen en belangen het proces van besluitvorming bemoeilijkt. Ook moet nog onderzocht worden in hoeverre de verschillende opties (grofweg: restaureren, behouden, opnieuw uitvoeren) haalbaar zijn. Al met al een interessante case die de vele aspecten van een groot restauratieproject voor het voetlicht bracht.
Sea Level (1996) Richard Serra
Sea Level (1996) Richard Serra
Aardzee (1982) Piet Slegers
Aardzee (1982) Piet Slegers
Aardzee van Piet Slegers
We eindigden de dag bij Aardzee van Piet Slegers. Dit is een relatief groot werk, qua categorie vergelijkbaar met het Observatorium, maar met een totaal andere beleving. Het bestaat uit een perceel dat even groot is als de omliggende, maar met hoogteverschillen die golven in de zee verbeelden. Ook het gras moet lang en wuivend zijn. Zaken die hierbij spelen zijn vooral het bijhouden van de landschapselementen; de taluds die met klinkers verstevigd zijn, de boompjes op de wal en de schelpenpaadjes die overgroeid raken met paardenbloemen. Een experiment met grazende schapen aldaar was niet geslaagd omdat de schapen niet alleen de paardenbloem opaten maar ook het wuivende gras. Ook daalt de bodem door inklinking, waardoor het kunstwerk her en der verzakt. De groep was het erover eens dat er voor de paden een oplossing gevonden moest worden en er werd flink gebrainstormd over mogelijkheden, zoals het gebruik van beton gemengd met schelpen als onkruidwerende verharding. Het verzakken van de taluds en de klinkers werd niet als een direct probleem ervaren, gezien het organische vormenspel van de Aardzee. De erven van Slegers zouden graag zien dat het talud opnieuw gelegd wordt, en dat de schelpenpaden weer strak zijn.
Aardzee (1982) Piet Slegers
Aardzee (1982) Piet Slegers
Aardzee (1982) Piet Slegers
Aardzee (1982) Piet Slegers
Het werd een dag waarop duidelijk werd hoe divers landschapskunst is en ook wat de uitdagingen zijn met betrekking tot zaken als onderhoud, behoud en maatschappelijk draagvlak. De mensen van Land Art Flevoland waren zeer betrokken en open, waardoor we op een inspirerende, leerzame en ongedwongen excursie kunnen terugkijken.
20 juni 2023
Geïnspireerd geraakt? Meld je aan bij de Werkgroep KIDOR!