Match Your Infills
Verslag Cursus Match Your Infills van Rita Udina
13-14 april 2023, locatie Erfgoed Leiden en Omstreken
Georganiseerd door Restauratoren Nederland – werkgroep Boek Papier Foto
Verslag door Jurjen Munk
De tweedaagse cursus Match Your Infills (afb.1) door Rita Udina was een groot succes. Rita presenteerde een systematisch overzicht van verschillende instuktechnieken. De mozaïek van technieken die Rita ons voorlegde, is niet te begrijpen als een afgebakende beslisboom voor behandelingen. Wel liet Rita een duidelijke hiërarchie zien in de instuktechnieken met de categorieën: constructie, oppervlaktestructuur, en kleurimitatie.
Afb. 1: de groep deelnemers aan het werk tijdens de cursus “match your infill”
Instukken
Instukken begint bij de constructie. De verbinding die het nieuwe deel hecht met het oorspronkelijke materiaal, het substraat, moet sterk genoeg zijn om meerdere decennia mee te gaan. Tegelijkertijd moet het object natuurlijk herbehandelbaar blijven. Daarnaast moet worden opgelet of de lacune in een deel zit dat vlak blijft of moet kunnen bewegen of plooien. Het nieuwe onderdeel moet dus niet alleen goed gehecht zijn, maar ook een vergelijkbare inwendige structuur hebben om de beweging van het substraat te imiteren en te continueren.
Ten tweede is de structuur van het oppervlak dat geïmiteerd moet worden essentieel. Rita had een grote diversiteit aan papieren, leer, perkament en textiel meegenomen om mee te oefenen. Bij het praktijkgedeelte liet Rita ons bijvoorbeeld oefenen met het maken van een siliconen mal van een leren oppervlak. In deze mal wordt vervolgens van acrylgel en acrylverf de structuur nagebootst (afb. 2).
afb. 2 aanbrengen van acrylverf op de siliconen mal om hiermee de kleur en structuur van leer na te bootsen en daarmee een matchende infill te maken.
Het belang van structuur
Het belang van structuur kwam ook naar voren bij papier. Papier met lange dikke vezels heeft een compleet andere structuur dan een gekalanderd kort vezelig vel. Rita legde uit dat zelfs de grootste retoucheerkunstenaar nooit de kleur van het originele substraat kan evenaren als de structuur niet overeenkomstig is. Haar standpunt is dan ook dat Japans papier niet de one-size-fits-all-oplossing is zoals we soms zouden willen. Like-with-like-restauraties, waarbij het oude en het nieuwe materiaal dicht bij elkaar zitten qua structuur, hebben vaak de beste potentie voor een onzichtbare reparatie. Deze methode is echter niet zonder materiële en technische beperkingen. Langvezelig Japans papier is vaak makkelijker onzichtbaar te hechten aan het substraat dan kortvezelig Westers papier. Een combinatie van Japans papier als constructieve drager met daarop vezels van Westers papier kan hele mooie resultaten opleveren.
Het laatste onderdeel van het instukken is de kleurimitatie van het ingestukte deel. Rita presenteerde bekende technieken als tratteggio-schilderen en vergeleek deze met volledig inschilderen. Hier voegde ze ook modernere oplossingen aan toe, zoals het projecteren van gekleurd licht op de lacune om deze op zeer reversibele wijze visueel onzichtbaar te maken. Ze besprak ook haar ervaringen met het afdrukken van een foto van een deel van het object als reproductietechniek om niet handmatig te hoeven kleuren. Als een van de praktijkonderdelen behandelden we papierscheppen (afb. 3) op de juiste dikte met een overeenkomstige vezellengte en -dikte waarbij tegelijk de kleur geëvenaard wordt. In die methode worden dus constructie, structuur en kleur in één keer verwerkt tot het eindproduct (afb. 4).
afb.3 papierpulp techniek
afb 4: resultaat van instukken met papierpulp techniek: structuur, dikte en kleur worden in één materiaal tegelijk gematcht.
Tot slot
Al met al was de cursus en aanpak van Rita heel stapsgewijs en overzichtelijk. In twee dagen tijd heeft ze ons kennis laten maken met alle belangrijke technieken en te gebruiken materialen, met een goede balans tussen theorie en praktijk. Het was dus een zeer geslaagde cursus die elke boek- en papierrestaurator rustig twee keer mag volgen.