Workshop KALK voor samenwerkende werkgroepen

Auteur: Miguel van Schoonhoven, Restaurator Historisch Stucwerk 
Fotografie: Jasmijn Krol

De Werkgroep Muurschilderingen en de toen net opgerichte Werkgroep Historisch Stucwerk hebben begin 2024 de handen ineen geslagen om een kalkworkshop te organiseren. Vanuit het werkveld bleken er namelijk vragen over materialen en toepassingen onbeantwoord, voornamelijk met betrekking tot de gepleisterde ondergronden voor middeleeuwse schilderingen in romaanse, romanogotische en gotische kerken. Een mooie overlap tussen beide werkgroepen.  

Nigel Copsey werd uitgenodigd om in juni 2024 een kalkworkshop te geven. Deze man uit de praktijk van metsel-, voeg- en pleisterwerk heeft zich omwille van het zien van de noodzaak om ‘like-for-like’ te restaureren jarenlang verdiept in theorie en chemie omtrent kalk, en heeft een aanzienlijk archief opgebouwd aangaande historische mortelrecepten en applicatiemethodes, zoals op diverse plaatsen in de wereld in het verleden bleken toegepast. Met name het zogenaamde ‘hot mixing’ van mortels is door zijn onderzoek inmiddels zijn overtuiging geworden. Daar wilden we meer over weten.  

De workshop werd gehouden op het terrein van Stichting Cultuur in de Kas in Putten en werd uitgesmeerd over drie dagen met elke ochtend theorie en elke middag praktijk. De theorie ging over het onderzoeken van schades en schadelijke gevolgen bij verkeerd materiaalgebruik. Wat is dan wel geschikt? Hoe ging dat vroeger? Wat blijkt uit petrografische analyses en andere onderzoeken? De praktijk bestond uit kijken en zelf doen: het blussen van ongebluste kalk (CaO) in kluit- en in poedervorm, en vervolgens het maken van luchtkalk- en hydraulische mortels met verschillende en uiteenlopende toeslagstoffen, tot paardenmest aan toe. Gebluste kalk en toeslagstoffen werden tijdens de workshop heet gemixt, direct na het blussen dus.  

De workshop vulde het bestaande theoretische kader van de deelnemers met de nodige informatie en praktijkkennis die ‘ons’ in Nederland blijkbaar was ontgaan en kreeg ook nog een mooi staartje: door de kalkworkshop wordt het besef dat er veel te veel kennis over kalk, kalkmortels en toepassingen is verdwenen nu steeds breder versterkt. Eerst als gevolg van de opkomst van cement, later doordat fabrikanten van (Natuurlijke) Hydraulische Kalk (NHL) zich handig op de markt manifesteerden toen bleek dat het gebruik van cement bij restauraties ongewenst was. Maar ‘kalk’ komt in vele gedaanten en betekenissen, en niet elke ‘kalk’ garandeert een restauratie die ‘like-for-like’ is. De deelnemers van de kalkworkshop hebben inmiddels heel wat aangezwengeld. Zo is er bij de RCE al een Kleurhistorisch Platform geweest dat geheel gewijd was aan het onderwerp kalk. Binnen de RCE is tevens een werkgroepje ontstaan ter bevordering van de kennis over kalk, zowel intern als extern, en er wordt inmiddels ook op Europees niveau gekeken naar onderzoeksmogelijkheden.  

Al met al een zeer waardevolle workshop die daarmee een nieuw begin lijkt in te luiden van de ‘kalkrevival’.   

Wil je meer weten over de Werkgroep Muurschilderingen of de Werkgroep Historisch Stucwerk Schilderijen en je hierbij aansluiten? Klik op de link voor meer informatie.